Brief 2 - Nee, de planeet hoeft niet gefrituurd te worden.

Waarde klimaatkameraad,

Mens en planeet raken hoe langer hoe meer uitgeput. De mens is niet alleen opgebrand, ook onze planeet wordt gestaag gefrituurd. Het is meer dan ooit belangrijk om dit een halt toe te roepen. En dat kan.

Zoals we voor onszelf zorg dragen, moeten we dat ook doen voor onze planeet. De transitie naar een klimaatneutrale economie is een van de grootste uitdagingen van onze tijd. Dit is geen idee, maar een pertinente noodzakelijkheid. Dit moet gewoon. Anders zal er niet veel ruimte meer zijn om in discussie te treden met elkaar. Dit vergt dus een ferme investering.

1. Investeringspact

Juist daarom pleiten we met het ABVV voor een toekomstgericht investeringspact. Wat bedoelen we daar juist mee? Wel, het gaat erom schulden door middel van duurzame economische groei geleidelijk af te bouwen. Er moet dringend een robuust investeringsprogramma komen dat zich richt op werkgelegenheid, opleidingen en technologie.

Een sterke overheid is hierin de grootste partner. Overheidsinvesteringen zijn in staat om duurzame economische groei op een evenwichtige manier te stimuleren en ervoor te zorgen dat er genoeg kwalitatieve jobs voorhanden zijn. De geschiedenis leert ons trouwens dat de overheid op deze manier in betere financiële papieren komt.

Een eerste, belangrijke factor is om in tijden van economische neergang (en herstelperiode), de Europese schuld- en begrotingsnorm op te schorten. De Europese begrotingsregels verlengen en verhevigen recessies. Dat moet ophouden. Dit komt niemand ten goede. Bovendien moeten de Europese begrotingsregels worden herzien zodat groeibevorderende overheidsinvesteringen buiten de Europese begrotingsnorm worden gehouden.

Ten tweede moet het grote in België opgebouwde investeringsdeficit weg. We investeren hier nog veel te weinig in infrastructuur. Als je kijkt naar landen met eenzelfde welvaartsniveau (Nederland, Frankrijk, Duitsland) dan spenderen we veel te weinig in het onderhoud van de wegen en waterwegen, de verdere uitbouw van onze havens, de bouw van nieuwe sluizen, openbaar vervoer en mobiliteit, energie, onderwijsinstellingen, R&D, zorg… Dat moet helemaal over een andere boeg gegooid worden. Sterke, betaalbare en toegankelijke openbare diensten zijn een belangrijke hefboom richting een gedeelde omslag naar een klimaatneutrale economie.

2. Energie efficiënt?

Onze strategie naar die transitie richting een klimaatneutrale economie is sterk gebaseerd op hernieuwbare energiebronnen. Maar ook het hergebruik van grondstoffen, energie en materiaal spelen een zeer belangrijke rol.

In theorie moest de vrijmaking van de energiemarkt voor meer concurrentie zorgen tussen energieleveranciers wat op zijn beurt zou leiden tot lagere prijzen en een betere dienstverlening voor de consumenten. Draaide dat even anders uit. Engie-Electrabel heeft een overweldigend aandeel in de markt van zowel de productie van elektriciteit, de levering van elektriciteit en aardgas als de bevoorrading van aardgas gekregen. Wie is daar het grootste slachtoffer van? Wij, werknemers en consumenten. Het Vlaams ABVV berekende dat gezinnen tot 150 keer meer betalen dan bedrijven voor bepaalde heffingen op de energiefactuur.

De spelregels moeten worden vastgelegd via een transparante en democratisch gecontroleerde wetgeving. Die spelregels moeten er onder andere voor zorgen dat er een gunstig investeringsklimaat wordt gecreëerd voor nieuwe spelers, en ze moeten een eerlijke toegang tot de elektriciteits- en gasnetten waarborgen.

3. Een andere mobiliteit

Toegang, het is een heel belangrijk begrip in de transitie naar een klimaatneutrale economie. Mobiliteit gaat over toegang. Maar, uiteraard over meer dan alleen maar dat. Openbaar vervoer is een belangrijke hefboom en sleutel. Betere verkeersdoorstroming, betere luchtkwaliteit en toegenomen vrijheid om te gaan en staan waar je wil. Het is een kwestie van gezond verstand.

Een veranderende mobiliteit betekent dus niet dat we plots met z’n allen thuis opgesloten gaan zitten. Het betekent net dat er méér opties beschikbaar worden. Dus geen nood, maar we moeten wel op een hele andere manier omgaan met ons mobiliteitsvraagstuk. En daarbij moet er uiteraard rekening gehouden worden dat die veranderende mobiliteit ook betaalbaar is voor iedereen.

Naast industriële clusters in China en India, behoren ook Parijs, Antwerpen (en bij uitbreiding de rest van Vlaanderen) tot de meest vervuilde plekken op aarde. Jep, dat lees je goed. De concentraties stikstofdioxide, dat vrijkomt bij de verbranding van fossiele brandstoffen, moet de alarmbellen doen rinkelen. Het is met andere woorden hoog tijd voor wat meer politieke moed en visie.

Gratis openbaar vervoer is een mooie stap in de goede richting. De praktische gevolgen en de gezondheidseffecten maken zulk een investering onmiddellijk de moeite waard, zeker op een planeet die stilaan in brand staat. In tegenstelling tot F35-gevechtsvliegtuigen, betalen gratis treinen, trams en bussen zichzelf wél terug.

4. There are no jobs on a dead planet!

Klimaatkameraden, verenigt U! Als vakbond nemen we bovendien onze verantwoordelijkheid op in het intersectoraal en het sectoraal sociaal overleg. De innovatie-cao’s op sectorniveau vormen een opstapje richting duurzame transformatie. Ook beleggingen in de schoot van de sectorale fondsen moeten beantwoorden aan de criteria van duurzaamheid, koolstofarme investeringen en jobs.

Werknemers zijn het meest aangewezen om die omslag in te zetten. Zij hebben knowhow, kennen de kneepjes en zien ook wat beter kan. De regeringen in ons land moeten dringend rekening houden met de stem van de werknemers in dit hele gesprek. Dat gebeurt nu helemaal niet. Dat moet dus anders. 

Bedrijven horen hun werknemers correct te informeren: hoeveel ze uitstoten, op welke manier ze materialen en/of grondstoffen hergebruiken en wat ze doen om het energiegebruik te verminderen. Het beleid hierin, moet via het sociaal overleg, worden bestudeerd en bijgestuurd.

In Parijs gingen onze regeringen in 2015 een engagement aan om de klimaatverandering binnen de perken te houden. Vier jaar na de ondertekening van het Akkoord van Parijs, blijkt dat het akkoord onvoldoende is. In ons land zien we een gigantisch gebrek aan daadkrachtig beleid op vlak van klimaat. Onze ministers struikelen over elkaar in de zoektocht naar excuses, maar er zijn geen valabele excuses mogelijk voor dit wanbeleid.

Er is maar één alternatief, en dat is een klimaatrechtvaardig, sociaal alternatief.