Werknemers in onderaanneming = volwaardige werknemers!

Elk jaar organiseert het ABVV een actiedag tegen sociale dumping. Op maandag 28 maart 2022 stellen we het belang van de hoofdelijke aansprakelijkheid binnen de onderaannemingsketen centraal. De actiedag zal bestaan uit acties op het terrein, sensibilisering en interpellaties van politici. Maar om het belang van de strijd tegen sociale dumping en onze keuze om de nadruk te leggen op de hoofdelijke aansprakelijkheid van de ondernemingen goed te begrijpen, lijkt het ons essentieel om even enkele basisprincipes te herhalen.

Wat is sociale dumping?

Het is een geheel aan frauduleuze praktijken die sommige bedrijven toepassen om de arbeidswetgeving en de sociale zekerheidsregels van toepassing op werknemers, te omzeilen. Het betreft zowel werknemers in loondienst als in onderaanneming. 

• Bekijk hier onze video over sociale dumping

Wat ‘wint’ een bedrijf dat dergelijke praktijken toepast ?

Door zulke praktijken toe te passen, en door een aantal nochtans verplichte regels te ontwijken, hopen deze bedrijven op een concurrentievoordeel.  Ze creëren dus een situatie van oneerlijke concurrentie. En het zijn de werknemers die hiervoor opdraaien.

Zijn deze praktijken echt courant en wijdverspreid?

Het fenomeen blijft grotendeels onder de radar. Het is dan ook niet altijd gemakkelijk vast te stellen wat de werkelijke omvang en impact is van sociale dumping. Dat komt omdat er vaak verschillende landen bij betrokken zijn, er gewerkt wordt met ‘postbusfirma’s’, werknemers niet altijd de taal machtig zijn, enz.

Nochtans is gebleken dat, alleen al voor 2019, één op de drie gecontroleerde bedrijven in overtreding was. De teruggevorderde bedragen (vooral sociale bijdragen) bedroegen meer dan 63 miljoen euro. Sociale dumping zorgt er dus voor dat onze sociale zekerheid nog mee onder druk komt te staan. Het verlies aan inkomsten is enorm. En dan gaat het hier nog enkel over de gecontroleerde bedrijven (3.047 controles[1]) waarbij de controle ‘succesvol’ was.

Wat heb ik hiermee te maken?

Die gevolgen van sociale dumping zijn zowel direct (door het niet respecteren van  arbeidsvoorwaarden of door het verdwijnen van jobs) als indirect (slechtere arbeidsvoorwaarden van werknemers, het verlies van inkomsten voor de sociale zekerheid). In grote lijnen voltrekken  de gevolgen van sociale dumping zich zo’n beetje als een golf:

• de impact is eerst zichtbaar en voelbaar in de vorm van een ‘kleine’ kring op het water:  voor de rechtstreeks getroffen werknemers;
• deze eerste kring raakt een tweede, grotere cirkel: de werknemers van wie de oorspronkelijk arbeidsvoorwaarden achteruitgaan in naam van het ‘concurrentievermogen’;
• tot slot worden de gevolgen voelbaar in ons hele solidariteitsstelsel en in de financiering van de sociale zekerheid.

Sociale dumping belangt ons dus allemaal aan. Het is cruciaal om samen de strijd aan te binden tegen deze praktijken. Het moet gedaan zijn met de winstlogica die beweert dat sociale rechten een hindernis vormen voor de vrije concurrentie.  Gezondheid, veiligheid, welzijn, arbeidsvoorwaarden en sociale zekerheid zijn geen variabelen die men zomaar aan de noden en wensen van bedrijven kan aanpassen.

Maar waarom leggen we dit jaar de nadruk op hoofdelijke aansprakelijkheid in de onderaannemingsketen?

Bij de lange onderaannemingsketens – de meeste die we nu kennen – is er een groter risico dat sociale normen en wetten niet nageleefd worden. Om de eenvoudige reden dat het geheel van contracten die de schakels verbinden, niet de aansprakelijkheid van de hele keten met zich meebrengt, maar enkel en alleen die van de directe medecontractant. Dit verschijnsel treft heel wat sectoren: bouw, transport, horeca, diensten, landbouw, textiel, schoonmaak, bewaking, thuishulp, enz.

Even een voorbeeld ter verduidelijking. Een werknemer werkt voor bedrijf X, dat in onderaanneming werkt voor bedrijf Y dat zelf in onderaanneming werkt voor onderneming Z.  Indien de rechten van die werknemer worden geschonden (bijv. doordat gezondheids- en veiligheidsnormen niet worden nageleefd) en om welke reden dan ook hij geen beroep kan doen op bedrijf  X (dit is bijv. zelf een postbusfirma, dus een fictief bedrijf), kan hij niet terecht bij de andere bedrijven van de keten (Y en Z) om bijv. een schadevergoeding te krijgen -  ondanks het feit dat er veel kans bestaat dat dit in werkelijkheid de opdrachtgevers zijn.   

Wat zijn onze eisen?

Onze hoofdeis is dus duidelijk: wij willen hoofdelijke aansprakelijkheid binnen de gehele onderaannemingsketen en bijkomend een beperking van de lengte van deze keten.  

In de strijd tegen een hele reeks frauduleuze praktijken, waaronder sociale dumping, staat het ABVV vooraan. Sociale dumping wegwerken is een van onze prioriteiten. Het ABVV is voorstander van een humane en sociale visie op het vrije verkeer van werknemers. Die visie moet een prominente plaats krijgen in een eerlijke en beschermende, concurrerende markt. Een markt met doeltreffende en coherente regels en waar er ook ontradende sancties gelden.

Daarom eisen wij:

• de invoering van regels inzake de hoofdelijke aansprakelijkheid voor de volledige  onderaannemingsketen;
• de goedkeuring van een wet tegen sociale dumping. Zie ook ABVV || Sociale dumping: voor een strengere wet tegen uitbuiting ;
• de versterking van alle sociale inspectiediensten, want meer inspecteurs, betekent minder sociale dumping;
• het betrekken van de vakbonden bij de sociale inspectieprocedures en het instellen van een mechanisme om de procedures op te volgen;
• een volledige en doeltreffende samenwerking met de Europese Arbeidsautoriteit (ELA) en een duidelijke procedure om zich tot de ELA te wenden,
• Doeltreffende, ontradende en onmiddellijke sancties.