Seksisme op de werkvloer. Lingeriesetje als welkomstcadeau?

Waarom en hoe we seksisme op de werkvloer moeten en kunnen bestrijden.

Seksisme en ongewenst seksueel gedrag doen zich nog steeds op grote schaal voor, ook op de werkvloer. De #MeToo-beweging is daar een illustratie van.

Ongewenst seksueel gedrag is elk ongewenst verbaal, non-verbaal of lichamelijk gedrag met een seksuele connotatie, met als doel of gevolg het aantasten van de waardigheid van een persoon of het scheppen van een omgeving die bedreigend, vijandig, beledigend, vernederend of kwetsend is.

Van stereotype tot seksisme

Seksisme begint vaak met vooroordelen over vrouwen en mannen: overtuigingen op basis van groepskarakteristieken die we veralgemenen en die op hun beurt kunnen leiden tot negatieve attitudes. Omgezet in daden bevestigen ze een ongelijke (niet-gerechtvaardigde) behandeling. Dat is discriminatie. Het is belangrijk vooroordelen te ontcijferen en ontkrachten.

'Getuige van ongewenst seksueel gedrag of van seksistische opmerkingen? Zou je het gedrag oké vinden als het om je vrouw, je dochter, je kind ging? Hoe zou jij je voelen als je zelf zo behandeld zou worden?

Drie vormen van seksisme

• Openlijk seksisme wordt geassocieerd met machogedrag en vrouwenhaat, bedoeld om te kwetsen en te kleineren. “Vrouwen kunnen geen grote verantwoordelijkheden aan.” Of: “Ze is er geraakt omdat ze met haar baas het bed is ingedoken.” Discriminatie hier is bijvoorbeeld weigeren vrouwen aan te stellen in bepaalde functies of geen vrouwen aanwerven in hun vruchtbare leeftijd.
• Subtiel seksisme is een meer gecamoufleerde en sociaal aanvaardde vorm. “Zij heeft haar regels zeker?” of “Ze is blond, wat verwacht je dan?” Het zijn zogezegd ‘grapjes’. Maar ook: “Ga je de combinatie van werk en gezin nog aankunnen?” Of mannen die op neerbuigende manier uitleggen aan vrouwen wat ze al weten of hen vaker onderbreken tijdens vergaderingen of ideeën van vrouwen overnemen en de verdienste aan zichzelf toekennen …
• Goedbedoeld seksisme is ‘vriendelijk’ maar neerbuigend. Bijvoorbeeld: “Maar ja schatje, ga nu maar naar huis naar je kindjes.” Of opmerkingen over vrouwen die niet beantwoorden hardnekkige stereotypen (gevoelig zijn, goed kunnen luisteren, nauwkeurig zijn): “Zij gedraagt zich erger dan een man.”

Seksisme blijft niet zonder gevolgen

De strijd tegen seksisme is zeer belangrijk.

• Seksisme tast de gezondheid van slachtoffers en hun veiligheid op het werk aan. Seksisme leidt bij de slachtoffers tot boosheid, depressie, schaamte, schuldgevoel en kwetsbaarheid. Daarenboven zijn seksistische opmerkingen en gedrag een ideale voedingsbodem voor intimidatie en seksueel geweld. In 83% van de gevallen praten slachtoffers er niet over met hun directie of leidinggevende omdat ze denken dat dit nergens toe leidt.
• Seksisme tast de prestaties van de organisatie aan. Uit onderzoek blijkt dat slachtoffers van seksistische opmerkingen of gedrag hun cognitieve prestaties zien dalen. Ze durven er niet over spreken en vinden weinig steun. Dit leidt tot stijgend absenteïsme, personeelsverloop en het schaadt de teamgeest.
• Seksisme is strafbaar. In België is discriminatie op grond van geslacht, intimidatie en seksueel geweld verboden en strafbaar. De werkgever moet waken over de gezondheid en veiligheid van alle werknemers.
• Seksisme ondermijnt het beleid voor gelijkheid v/m en respect op het werk. Genderstereotypen voeden seksisme en ook mannen worden geviseerd.  “Hij is te zacht voor die functie.” “Hij heeft geen ballen aan zijn lijf.” “Wat een mietje.”

Zwijgen is geen optie, handelen is de boodschap

Slachtoffer?

Als seksistisch gedrag je ongemakkelijk doet voelen of je choqueert? Dan moet je zo snel mogelijk reageren. Richt je tot je leidinggevende, doe een beroep op getuigen, verzamel bewijsmateriaal, zoek andere bondgenoten (vakbondsafgevaardigde, vertrouwenspersoon, diversiteitsverantwoordelijke, vrouwennetwerken …). Maar vooral, hou vol en blijf aan het werk. Teveel slachtoffers vluchten weg om de confrontatie te vermijden of door gebrek aan steun en worden zo dubbel gestraft.

Getuige?

Als getuige ben je betrokken partij in de strijd tegen seksisme en moet je ook zo snel mogelijk reageren. Laat je afkeur merken, kaart het incident aan bij de directie of andere bondgenoten, blijf met het verhaal van het slachtoffer niet zitten en vraag steun hiervoor.

Vakbondsafgevaardigde?

Als vakbondsafgevaardigde heb je een rol te spelen in de strijd tegen seksisme. Zorg ervoor dat slachtoffers van seksueel geweld weten dat ze bij jou terecht kunnen. Trek hun verhaal niet in twijfel en minimaliseer nooit de ernst van de feiten. Stel hen gerust en praat hun schuldgevoel uit het hoofd. Steun hen om hun rechten te doen gelden en verwijs hen door naar gespecialiseerde verenigingen en de bedrijfsarts. Maak van seksisme een prioriteit in het CPBW (risicoanalyse en preventiemaatregelen) en start een campagne op en betrek er ook mannen in: affiches, waarschuwingen rond gezondheid en veiligheid op het werk, via enquêtes … In elk gewest zijn er diversiteitsconsulenten. Doe er een beroep op.

Leidinggevende?

Als leidinggevenden zich seksistisch gedrag mogen veroorloven, verspreidt dit zich naar de hiërarchisch ondergeschikten en steeds verder in de hele organisatie. De directie mag hier niet blind voor zijn en moet consequent streng optreden. Dit is in ieders belang.

Directie?

Een cultuur van respect draagt bij aan de productiviteit en het imago van de onderneming. Het management moet het voorbeeld geven en duidelijk communiceren en sanctioneren indien nodig. Sommige bedrijven hanteren een nultolerantie inzake seksisme. Maak als werkgever gevallen van seksisme of onaanvaardbaar gedrag (en wat er tegen gedaan werd) anoniem bekend op bijvoorbeeld het intranet of in een nieuwsbrief. Zo weten de werknemers dat er iets tegen gedaan wordt.

De gids van Jump ‘Bevrijd uw onderneming van seksisme’ met praktische tools, info over de wetgeving en goede voorbeelden vind je op Seksisme op de werkvloer.